Geçen hafta Rus basınında ‘Ankara Londra’dan mı yönetiliyor?’
Hazal Yalın
Bu hafta üç eser seçtik.
İlk yazı “bölgesel”: Vestnik Kavkaza, özellikle Karabağ Savaşı sırasında popüler olan, Ankara’nın İngiltere tarafından “yönetildiği” argümanlarını ele alıyor.
İkinci gönderi, Nakanune ve “küresel” öneme sahip bir olay hakkında: Çin’in Paris Büyükelçisi Lu Şaye’nin Sovyet sonrası ülkelerin uluslararası hukuk açısından meşruiyetini sorgulayan sözleri ne anlama geldi; Sadece bir gaf mıydı? Çinli siyaset bilimci Li Guanman aynı fikirde değil.
Üçüncü makale çok daha “yerel” bir sorundur: Moskova bölgesinde planlanan karayolu üzerindeki yansımalar. İki nedenden dolayı seçtim. Birincisi, canlı bir toplumsal muhalefete tanıklık ediyor. İkinci olarak, makalenin yazarı Udaltsov, Komünist Parti’nin Duma’daki temsilcilerinden, “Sol Cephe” koordinatörü, yani fiili lider Anastasiya Udaltsova’nın eşidir.
‘Ankara Londra’dan mı yönetiliyor?’
İkinci Karabağ Savaşı sırasında uzman ve gazeteci çevrelerinde “her şeyin sorumlusu İngiltere” tezi dolaşmaya başladı. Güya Londra, Ankara’yı manipüle ederek Güney Kafkasya’yı kundaklıyor ve Rusya’yı zayıflatıyor. Bu mitleri ifşa etmeye ve çürütmeye karar verdik. …
Efsaneleri ortaya çıkarmadan önce, onları yayanların görüşlerini öğrenelim. Bunlardan birden fazlası, Türkiye ile İngiltere arasında güçlü bir ortaklık olduğu inancına dayanmaktadır. Bilindiği üzere 2020 yılında birçok uzmanın Erdoğan’ın dostu olarak gördüğü İngiltere’nin eski Türkiye Büyükelçisi Richard Moore, İngiliz istihbaratı MI6’nın başına getirildi. Bu arada Türkiye, İngiltere ile Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşması’nı imzaladı. İkinci Karabağ Savaşı sırasında İngiltere, Güvenlik Konseyi’nin Bakü’ye askeri harekatı durdurma çağrısı yapan kararını bloke etti.
Bu olaylar dizisine dayanarak, uzmanlar aşağıdaki çıkarımları yapar. Siyaset bilimci Vladimir Kudryavtsev, “İngiltere, MI6’nın çabalarıyla Türkiye’yi kullanarak Büyük Oyun’a geri dönmeye çalışıyor” diye yazdı. RANHiGS’den Doçent Dr. Sergey Karnauhov, bunlarda Bakü’nün ticari çıkarlarını gördü; sözde İngilizler Zengilan altınını ele geçirmeye çalışırken, BP artık açılmamış olan Zangezur koridorundan petrol taşımak istiyordu. Askeri uzman Aleksey Leonkov… İngiltere’yi “Karabağ’daki savaşın fitillerinden biri” olarak nitelendirerek, “Türkiye, Afganistan ve Pakistan savaşı destekliyor. Bu ülkeler geçmişte İngiliz istihbaratının kontrolündeydi” dedi. …
Rus-Türk savaşlarını ve Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünü hatırlayacak olursak, bunda en aktif rolü İngiltere’nin oynadığını belirtmek gerekir. İngiltere önce Türkiye’yi destekleyerek Rusya’yı zayıflatmak istedi, ancak 20. yüzyılın başında Arabistanlı Lawrence’ın elinde devasa Osmanlı İmparatorluğu’nu parçaladı. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’nin en yakın müttefiki İngiltere’ydi ve Türkiye’nin NATO’ya girmesi için lobi yapan da Churchill’di. İngiltere başbakanları, özellikle Tony Blair, sonraki yıllarda Türkiye’nin AB’ye girmesi için kulis yaptılar. İngilizler AB’den ayrıldıktan sonra bile Türkiye ile özel bağlarını sürdürdüler ve Serbest Ticaret Bölgesi anlaşmasını imzaladılar.
2010’ların ortalarında Londra’yı Avrupa’nın geri kalanından ayıran en değerli olay, İngiltere’nin 2016’da Erdoğan’ı devirme girişimini kınamasıydı.
Ekonomiden bahsedecek olursak, Türkiye İngiltere’nin en değerli ekonomik ortağı değil; Dış ticaret hacmi istatistiklerinde ise 14. sırada yer almaktadır. Ancak İngiltere, Türkiye’nin Almanya’dan sonra ikinci sıradaki ortağı. …
Türkiye’nin güç alanında İngiltere’ye bağımlılığının yüksek olduğu da gösterilebilir. Azerbaycan’dan Gürcistan ve Türkiye’ye uzanan doğal gaz boru hattı sınırlarının (TANAP) yüzde 12’si BP’ye ait. Ancak bu mantıkla Rusya’nın TürkAkım, Mavi Akım ve Akkuyu projelerini hatırlamak mümkün; Bunlarda Gazprom ve Rosatom’un payı, PB’nin Tanap’taki payından kat kat fazla ama bu Ankara’nın dış politikasını Moskova’nın yürüttüğü anlamına gelmez.
Bir diğer değerli işbirliği alanı da askeri-sanayi kompleksidir. İngilizler, Türkiye’nin kendi TF-X savaş uçağını yapmasına yardım ediyor ve Bayraktar için katliam sağlıyor. Türkiye’nin Rusya’dan S-400 sistemleri satın alması İngiltere’yi son derece rahatsız ediyor. …
Türkiye ve İngiltere, Kırım’ın Ukrayna’ya iadesini ortaklaşa desteklediler ve 2010’ların ortalarında Kırım platformuna katıldılar, ancak ortada temel bir fark var: Londra Moskova’ya yaptırım uyguladı, Ankara yapmadı. … Mevcut duruma bakacak olursak, İngiltere ve Türkiye Ukrayna’da hiçbir şekilde birlikte hareket etmiyorlar. İngiltere, Rusya’yı zayıflatmak ve yok etmek için Kiev’e her türlü silahı sağlıyor. Türkiye ise tarafsızlığını koruyor ve Kiev ile Moskova arasında arabulucu olmaya çalışıyor. …
Türkiye ve İngiltere stratejik ortak olarak hareket ediyor, ancak ortaklığın ölçeği Londra’nın Ankara üzerinde küresel bir etkiye sahip olmadığını gösteriyor. Ticaret ve yatırımda İngiltere’nin Avrupa, Çin ve Rusya’dan bir dizi rakibi var. Siyasi olarak İngiltere Erdoğan hükümetini destekliyor ama burada bir bağımlılık yok. …
Ankara, İkinci Karabağ Savaşı sırasında İngiliz baskısı veya etkisi nedeniyle Bakü’yü desteklemedi. İngiltere teorik olarak “Rusya’yı Kafkasya’dan çıkarmaya” niyetli olsa da, Türkiye Londra’nın talimatı yerine kendi çıkarları doğrultusunda hareket etti. Ayrıca Azerbaycan, barış sürecini Ermenistan’ın sonlandırması halinde, Ankara ve Londra’nın takviyeleri olmadan ihtilafa askeri bir çözüm getirmeye hazırdı. …
Sonuç olarak Türkiye, NATO’nun ikinci ülkesi olan İngiltere’den bağımsız bir politika izleyecek kadar güçlü ve kendi kendine yetiyor. Uzmanlar, İngiltere’nin Güney Kafkasya ve Yakın Doğu’daki güvenlik ve jeoekonomik sorunlar için Türkiye’ye bağımlılığını küçümsüyor. (K. Gasanov / Vestnik Kavkaza, 24 Nisan)
‘Alma-Ata Deklarasyonu. Çin büyükelçisi ne kadar haklı?’
Çin’in Fransa Büyükelçisi Lu Şaye’nin sözlerinin yarattığı skandal uzun süredir durmuyor. ÇHC Lideri Si Tsinpin ile Ukrayna Devlet Lideri V. Zelenskiy arasındaki sansasyonel telefon görüşmesi bile Lu’nun medyadaki sözlerini gölgeleyemedi. …
Çin Dışişleri Bakanlığı, Pekin’in tüm eski Sovyet ülkelerinin egemenliğine saygı duyduğunu açıklarken, Çin’in Fransa büyükelçiliği de skandal röportajın stenogramını internet sitesinden kaldırdı. Ancak Fransız televizyonunun yayınları ve kalıntıları kaldı. Ayrıca Lu Shaye, Çin’de de savunucular buldu; üstelik sadece “aşırı vatansever” yorumcular arasında değil, uzmanlar arasında da.
Örneğin, Kunlun Siyasi Araştırmalar Enstitüsü’nden Li Guanman, Lu’nun Sovyetler Birliği’nden ayrıldıktan sonra üç Baltık devletinin statüsünün meşruiyeti sorununu gündeme getirdiğine dikkat çekti. Çinli siyaset bilimci, 11 eski Sovyetler Birliği ülkesinin ilk BDT zirvesini 21 Aralık 1991’de düzenlediğini hatırlattı. En üstte “Alma-Ata Deklarasyonu” kabul edildi. Bu 11 ülke birbirlerinin toprak bütünlüklerini ve dokunulmazlıklarını uçlarından kabul etmişlerdir.
Ancak üç Baltık devleti, Litvanya, Estonya ve Letonya BDT’ye katılmadı ve bildirgeyi imzalamadı; Ukrayna BDT’den ve “Alma-Ata Deklarasyonu”ndan 2014 yılında ayrıldı. Bu nedenle Baltık devletleri ile Ukrayna’nın sınırlarının genel olarak uluslararası hukukta hukuki bir dayanağı bulunmamaktadır.
Li Guanman şunları söyledi: “Çin Dışişleri Bakanlığı, Lu’nun gazetecilerin sorusuna verdiği yanıtın Çin hükümetinin tutumunu yansıtmadığını açıklığa kavuşturmuş olsa da, Çin hükümeti ile Büyükelçi Lu’nun açıklamalarının örtüştüğünü düşünüyorum. Bir madalyonun sadece iki yüzü.”
Lu’nun yanıtı tarihsel gerçekle uyumludur, ancak son zamanlarda Çin zıtlığında şimdiye kadar ilerlemiş olan üç küçük Baltık devletiyle Ukrayna’nın da sonunu çizmiştir. Bu sözler, kasıtlı veya kasıtsız olarak, Rusya karşıtı güçlerle işbirliği yapan ve Tayvan sorunu konusunda Çin’in toprak bütünlüğüne sürekli meydan okuyan Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine açık bir işaretti.
Çinli uzman şunları söylüyor: “Baltık ülkeleri ve Avrupa Parlamentosu’nun bazı üyeleri protesto ettiler, hatta Fransız hükümetinden Büyükelçi Lu’yu kişisel olmayanlar listesine koymasını istediler. Bu olay bize Lu’nun başlangıçta doğruyu söylediğini, ancak bu ülkelerdeki Çin karşıtı politikacıların asılsız ve kötü niyetli saldırılarına maruz kaldığını gösteriyor.”
Öte yandan doğru polisle kötü polis oyunundan bahsetmek mümkün. Diplomat sert ve yankı uyandıran bir tavır aldı, ancak sözleri resmi bir sonuç vermedi. Beklenmedik bir şekilde yeterince polis ÇHC Lideri Si Tsinpin oldu. Bir barış inisiyatifiyle ortaya çıktı ve Ukrayna liderine saygıyla davrandı ve ondan “tek Çin” unsuruna bağlılık garantisi aldı. … (P. Martinov / nakanune, 28 Nisan)
‘Halkla yakınlaşmak yerine baskıcı ve yasaklayıcı tedbirler’
Bugün Rus makamları, ülkemiz için zor bir dönemde vatandaşlara konsolosluğa çağrıda bulunuyor. Mantıklı görünüyor, ancak gücün ve toplumun sağlamlaşmasının karşılıklı bir süreci gerektirdiğini unutmayalım; Bu süreçte sadece halk konsolide olmuyor, yetkililer de nüfusun çoğunluğunun çıkarları doğrultusunda değerli adımlar atıyor. Burada çok büyük bir sorunumuz var!
Federal düzeyde yetkililer, halkla yakınlaşma yerine baskıcı ve yasaklayıcı önlemleri tercih etmekte ve alışık oldukları yozlaşmış, aşırı rahat yaşam tarzını değiştirmeye yanaşmamaktadır. Benzer bir durum bölgesel ve yerel düzeydeki memurlar arasında da görülmektedir. İşte size harika bir örnek.
Moskova bölgesindeki Vidnoe şehrinin ve Lenin bölgesinin sakinleri yıllardır Moskova ücretli çevre yolunun inşasına karşı çıkıyorlar; Projeye göre otoyol, konutların önünden ve özel korunan doğal alanların içinden hızlı bir şekilde geçecek.
Moskova bölgesinin Lenin bölgesi aktivist komitesinin temsilcilerine göre (ve bağımsız uzmanlar bunu doğruluyor), söz konusu otoyol … federal müktesebatın mevcut birçok kuralını ve binlerce vatandaşın yasal haklarını ihlal ediyor.
— Yerleşim yerlerine azami mesafe kuralı ihlal edilmektedir. …
— Gürültüye karşı sıhhi koruma gerekliliklerinin ihlali. …
— Kirletici araçlara karşı sıhhi koruma gerekliliklerinin ihlali. …
— Meşru müdafaa kanunu ihlal ediliyor. …
– Vatandaşın malına haksız yere el konulur. …
— Kültür varlıklarını koruma yasası çiğneniyor. …
— Orman alanlarının gereksiz parçalanması öngörülmektedir. …
— Vatandaşların sağlığı ve çevreye olan etkileri hakkında herhangi bir değerlendirme yapılmadı. …
— Yolun güzergâhı için alternatifler incelenmemiştir. …
“Muhtemelen yolsuzluk da var. …
— Projenin fizibilitesi yoktur. …
– Vatandaşların talepleri dikkate alınmadı. … (S. Udaltsov / Svobodnaya Pressa, 24 Nisan)
